Skip to main content

ΕΕ: Η κρίση της Μεσογείου τροφοδοτείται από παραβιάσεις δικαιωμάτων στις χώρες καταγωγής των μεταναστών

Μετανάστες περιγράφουν λεπτομερώς τις καταστάσεις φρίκης που τους οδηγούν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους

(Βρυξέλλες) – Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες καταγωγής των μεταναστών είναι η κινητήριος δύναμη που τροφοδοτεί το κύμα μετανάστευσης διά θαλάσσης στη Μεσόγειο με προορισμό την Ευρώπη, δήλωσε η Human Rights Watch σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα. Οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να θέσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής αντίδρασης στο φαινόμενο. Οι ηγέτες της ΕΕ θα συνεδριάσουν στις 25 και 26 Ιουνίου 2015 για να συζητήσουν τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα «ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση».

Η 33 σέλιδη έκθεση με τίτλο «Η μεταναστευτική κρίση στη Μεσόγειο: γιατί οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις χώρες τους και τι πρέπει να κάνει η ΕΕ» καταγράφει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εξωθούν τους ανθρώπους στο επικίνδυνο εγχείρημα της διέλευσης της Μεσογείου, καθώς και την ανεπάρκεια της πολιτικής της ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης και του ασύλου. Η έκθεση βασίζεται σε περισσότερες από 150 συνεντεύξεις που διεξήχθησαν τον Μάιο με πρόσφατα αφιχθέντες μετανάστες και αιτούντες άσυλο στην Ιταλία –στη Λαμπεντούζα, στην Κατάνια και στο Μιλάνο– καθώς και στην Ελλάδα – στα νησιά της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, της Λέρου και της Κω. Τα συμπεράσματα βασίζονται επίσης σε εκτενή έρευνα της Human Rights Watch στη Συρία, στην Ερυθραία, στο Αφγανιστάν και στη Σομαλία – τις πατρίδες πολλών από τους ανθρώπους που καταφθάνουν διά θαλάσσης. 

«Οι περισσότεροι από όσους διασχίζουν τη Μεσόγειο διακινδυνεύουν υπερβολικά επειδή είναι αναγκασμένοι, όχι επειδή το θέλουν», δήλωσε η Judith Sunderland, ερευνήτρια για τη Δυτική Ευρώπη στη Human Rights Watch και συντάκτρια της έκθεσης. «Οι προτεραιότητες της ΕΕ θα έπρεπε να είναι να σώζει ζωές και να αυξήσει τις ασφαλείς οδούς προς την Ευρώπη, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι κάθε συνεργασία με τις χώρες καταγωγής και τις χώρες διέλευσης τηρεί τα διεθνή πρότυπα όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Περισσότεροι από 100.000 μετανάστες και αιτούντες άσυλο έχουν διασχίσει τη Μεσόγειο από τις αρχές του 2015. Σύμφωνα με την υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, την UNHCR (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες), ποσοστό μεγαλύτερο από το 60% των ανθρώπων που επιχειρούν αυτή τη διέλευση προέρχονται από τη Συρία, τη Σομαλία και το Αφγανιστάν, χώρες που μαστίζονται από τον πόλεμο και τη γενικευμένη πολιτική βία, ή από την Ερυθραία, όπου κυριαρχεί η έντονη καταστολή που ασκείται από την κυβέρνηση. Αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, από τις τέσσερις αυτές χώρες που κατέφθασαν στην Ιταλία και την Ελλάδα τον Μάιο περιέγραψαν στη Human Rights Watch τις αδιάκριτες εχθροπραξίες, τις απειλές από ομάδες ανταρτών όπως οι Ταλιμπάν, η Αλ-Σαμπάμπ, και το Ισλαμικό Κράτος, την αναγκαστική συγκέντρωση και στρατολόγηση ανθρώπων από ένοπλες ομάδες, τις επιθέσεις σε σχολεία και άλλες παραβιάσεις που τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν τις χώρες τους.

Ο Mubarek, από την περιοχή Παρβάν του βόρειου Αφγανιστάν, έφυγε από τη χώρα μαζί με τη σύζυγό του και τους τρεις γιους του τον Μάρτιο για να ξεφύγουν από τους Ταλιμπάν. «Οι Ταλιμπάν πιάνουν κάθε μέρα κόσμο και παιδιά για βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας», δήλωσε. «Ανησυχούσα για τα παιδιά μου, τους γιους μου, ότι θα τους ανάγκαζαν να γίνουν βομβιστές αυτοκτονίας».

Παρότι πολλοί από όσους προέρχονται από άλλες χώρες –όπως η Νιγηρία, η Γκάμπια, η Σενεγάλη, το Μάλι– επιθυμούν να βελτιώσουν τις οικονομικές τους ευκαιρίες ή να ζήσουν σε πιο ανοιχτές και ασφαλείς κοινωνίες, ορισμένοι εξ αυτών μπορεί να εγκαταλείπουν τις χώρες τους για να γλιτώσουν από διώξεις ή σοβαρούς κινδύνους. Ορισμένοι μετανάστες που ζούσαν στη Λιβύη πριν ξεσπάσουν οι εν εξελίξει εχθροπραξίες τον Μάιο του 2014, εγκαταλείπουν τη χώρα για να ξεφύγουν από την ανασφάλεια και τη βία που επικρατούν εκεί.

Κάθε χρόνο, χιλιάδες ασυνόδευτα παιδιά διασχίζουν τη Μεσόγειο χωρίς τους γονείς τους ή άλλους υπεύθυνους για τη φροντίδα τους. Το 2014, περισσότερα από 10.500 παιδιά κατέφτασαν μόνα τους στην Ιταλία διά θαλάσσης. Στην Ελλάδα, καταγράφηκαν περισσότερα από 1.100 ασυνόδευτα παιδιά το 2014. 

Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης έχει χαρακτηρίσει τη Μεσόγειο ως την πλέον θανατηφόρο μεταναστευτική οδό στον κόσμο. Η ΕΕ έλαβε πρόσφατα ορισμένα θετικά μέτρα για τη διάσωση ανθρώπινων ζωών στη Μεσόγειο, αλλά εξακολουθεί να επικεντρώνεται πρωτίστως στους τρόπους περιορισμού των αφίξεων μεταναστών στις ευρωπαϊκές ακτές. Ωστόσο, οι σοβαρές καταστάσεις ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα από τις οποίες προσπαθούν να ξεφύγουν οι άνθρωποι αυτοί καταδεικνύουν γιατί οι προτεραιότητες της ΕΕ πρέπει να αλλάξουν, δήλωσε η Human Rights Watch.

Η ΕΕ πρέπει να διατηρήσει ισχυρές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης για όσο χρόνο χρειαστεί, δήλωσε η Human Rights Watch. Πρέπει να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των ατόμων που επανεγκαθίστανται στην ΕΕ στο πλαίσιο προγραμμάτων της UNHCR σε σύγκριση με τον αριθμό των 20.000 που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να προσυπογράψουν και να εφαρμόσουν πλήρως την πρόταση της Επιτροπής για μετεγκατάσταση 40.000 αιτούντων άσυλο εντός της ΕΕ, προκειμένου η ευθύνη για τους αιτούντες άσυλο να κατανεμηθεί με πιο δίκαιο τρόπο σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η UNCHR έχει ζητήσει από τη διεθνή κοινότητα την επανεγκατάσταση τουλάχιστον 130.000 προσφύγων από τη Συρία. Η ΕΕ έχει δεσμευθεί για την επανεγκατάσταση 45.000 ατόμων, αλλά μπορεί να επιδείξει μεγαλύτερη γενναιοδωρία στην απόκρισή της στην κρίση της Συρίας καθώς και σε άλλες παρατεταμένες προσφυγικές κρίσεις, δήλωσε η Human Rights Watch.

Ο θάνατος 1.000 και πλέον μεταναστών στη θάλασσα σε διάστημα μίας εβδομάδας τον Απρίλιο αποτέλεσε το έναυσμα για την ανάληψη θετικής, αν και όψιμης, δράσης εκ μέρους της ΕΕ, προκειμένου να ενταθούν οι προσπάθειες έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο. Η ΕΕ πρέπει να διατηρήσει τη συλλογική αυτή προσπάθεια μακροπρόθεσμα ούτως ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι θάνατοι στη θάλασσα και να διασφαλιστεί ότι οι διασωθέντες θα μεταφέρονται σε ασφαλείς λιμένες της ΕΕ όπου θα παρέχεται σε όσους ζητούν άσυλο η ευκαιρία δίκαιης εξέτασης των αιτημάτων τους, δήλωσε η Human Rights Watch.

Τον Μάιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε προτάσεις για ένα «ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση». Το εν λόγω πρόγραμμα δράσης περιλαμβάνει ορισμένα θετικά μέτρα τα οποία, εάν εφαρμοστούν πλήρως –και με ακόμη πιο γενναιόδωρο τρόπο– θα μπορούσαν να συμβάλουν στη διάσωση ανθρώπινων ζωών, στη διασφάλιση της πρόσβασης σε διεθνή προστασία στην ΕΕ, και στη διόρθωση των στρεβλώσεων του συστήματος ασύλου της ΕΕ που θίγουν τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο, δήλωσε η Human Rights Watch. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος δράσης της Επιτροπής περιλαμβάνει την ενίσχυση των μέτρων για τον περιορισμό των αφίξεων μεταναστών στην ΕΕ.

Ο σεβασμός της ΕΕ για το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να διαπνέει και να διαμορφώνει τις τρέχουσες και μελλοντικές διαβουλεύσεις σχετικά με τις πολιτικές για τη μετανάστευση και το άσυλο, καθώς και την προσέγγιση της ΕΕ για τη μετανάστευση διά θαλάσσης στη Μεσόγειο, δήλωσε η Human Rights Watch. Το δικαίωμα στη ζωή και η προστασία από την επαναπροώθηση –την επιστροφή στις διώξεις, στα βασανιστήρια ή στην κακομεταχείριση– αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του διεθνούς οικοδομήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πέραν των δικαιωμάτων αυτών, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εγγυάται επιπλέον τα δικαιώματα στην ελευθερία και την ασφάλεια, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και το δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Το δικαίωμα κάθε προσώπου να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, όπως κατοχυρώνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα, είναι καίριο για την εξασφάλιση του δικαιώματος υποβολής αιτήματος ασύλου. Το δικαίωμα αυτό διασφαλίζεται επίσης στον δεσμευτικό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Ενόψει του Συμβουλίου της ΕΕ στις 25-26 Ιουνίου, όπως δήλωσε η Human Rights Watch, οι ηγέτες της ΕΕ πρέπει να υποστηρίξουν πιο μεγαλόπνοες προτάσεις, προκειμένου να αυξηθούν οι ασφαλείς και νόμιμες δίοδοι προς την ΕΕ. Τα εν λόγω μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν τη σημαντική επέκταση των προγραμμάτων επανεγκατάστασης για πρόσφυγες που αναγνωρίζονται από την UNHCR, τη διευκόλυνση της οικογενειακής επανένωσης ώστε να δίδεται στα άτομα που βρίσκονται ήδη στην ΕΕ η δυνατότητα να φέρουν κοντά τους τα μέλη της οικογένειάς τους, καθώς και την αύξηση της χρήσης ανθρωπιστικών θεωρήσεων διαβατηρίου, προκειμένου να παρέχεται στα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας η δυνατότητα να ταξιδέψουν νόμιμα στην ΕΕ προκειμένου να υποβάλουν αίτημα ασύλου.

Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η ΕΕ πρέπει να μεριμνήσει ώστε η συνεργασία με τις χώρες αποστολής και διέλευσης να μην παγιδεύει ουσιαστικά τους ανθρώπους σε καταχρηστικές καταστάσεις, να μην εμποδίζει την πρόσβασή τους σε δίκαιες διαδικασίες ασύλου και να μην οδηγεί σε επαναπροώθηση. Η ΕΕ, από την πλευρά της, πρέπει να χρησιμοποιήσει με αποτελεσματικότερο τρόπο την επιρροή και τους πόρους που διαθέτει για την αντιμετώπιση των κυριότερων παραγόντων της μετανάστευσης, περιλαμβανομένων των συστηματικών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της φτώχειας, της άνισης ανάπτυξης, της ανεπαρκούς διακυβέρνησης, καθώς και των βίαιων συγκρούσεων και της ανομίας.

«Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για τις τρομερές παραβιάσεις και τα δεινά που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις χώρες τους ούτε για τη σκληρότητα που αντιμετωπίζουν στη διαδρομή», δήλωσε η κ. Sunderland. «Πρόκειται για μια δύσκολη πρόκληση για την ΕΕ, αλλά και μια πρόκληση που επιβάλλει να τεθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο».

Your tax deductible gift can help stop human rights violations and save lives around the world.