در دنیای نوین و چند قطبی ما مطالب زیادی درباره نقش آفریقای جنوبی نه فقط به عنوان قدرت منطقه ای و واسطه ای مهم بلکه به عنوان یک بازیگر اصلی در منطقه جنوبی جهان به نگارش درآمده است.
آفریقای جنوبی در خاورمیانه همواره با صدایی بلند علیه نقض حقوق بشر از سوی اسرائیل در مناطق اشغالی فلسطینی به خصوص در نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد درباره غزه سخن گفته است.
اکنون فرصت مهمی برای واکنش به یک حکومت ناقض دیگر در منطقه، ایران، فرا رسیده؛ کشوری که عملکرد آن در زمینه حقوق بشر در نشست آتی شورای حقوق بشر در ژنو مورد بررسی دوره ای قرار می گیرد.
طی حداقل دهه گذشته، حکومت ایران حملات تمام عیاری علیه جامعه مدنی پیاده کرده است، و صدها فعال حقوق زنان، رهبران اتحادیه های کارگری و وکلای حقوق بشر را دستگیر و زندانی کرده است. حکومت ده ها روزنامه و رسانه مستقل را تعطیل کرده و نسل کاملی از وبلاگ نویسان جوان را که جرات کرده اند اقدامات حکومت را مورد سؤال قرار دهند محاکمه کرده است.
قدرت خودسرانه فزاینده شبه نظامیان «داوطلب» این کشور، نیروهای بسیج، در زندگی شهروندان کاملا محسوس است. برای نمونه جوانانی (دختر و پسر) که دست در دست یکدیگر در پارک راه می روند، چادر و روسریشان می افتد و یا موهایشان را به سبک «غربی» درست می کنند دستگیر می شوند.
منازل شخصی افرادی که مشکوک به برگزاری مهمانی های مختلط هستند مورد یورش قرار می گیرد.
با وجود این خشونت حملات حکومت به صدها هزار نفری که به خیابان های پس از انتخابات جنجالی ماه ژوئن ریختند حتی دگراندیشان قدیمی را متعجب کرد.
لباس شخصی های بسیجی با گلوله های واقعی که به کشته شدن حدود 72 نفر و دستگیری بیش از 4000 نفر انجامید به معترضین مخالف حکومت هجوم بردند. آنها اعضای گروه های مخالف سیاسی را دستگیر کرده و بدون داشتن حکم شبانه به منازلشان یورش بردند.
گفته می شود صدها نفرهم اکنون بدون اتهام در زندان های شناخته شده و یا مخفی حبس هستند. ما و سایر سازمان های حقوق بشر موارد متعددی از بازداشت شدگانی را که می گویند توسط نیروهای امنیتی ایران شکنجه و یا تجاوز شده اند مستند کرده ایم. بسیاری از این بازداشت شدگان حتی دسترسی به وکیل نداشته اند.
حکومت تعدادی از رهبران گروه های مخالف را به دادگاه های نمایشی آورده و تحت تعقیب و پیگرد قرار داده است. این بازداشت شدگان که به وضوح مورد ضرب و شتم قرار گرفته و خسته و رنجور بودند در مقابل دوربین های تلویزیون دولتی وادار به «اعتراف» به جرایم خود شدند.
با وجود اینکه این نقض های به ویژه فاحش باید جایگاه مهمی در نشست آینده سازمان ملل برای بررسی وضع حقوق بشر در ایران داشته باشند، اما تنش شدید سیاسی این کشور با غرب بر سر برنامه های هسته ای خود ممکن است موجب انحراف توجهات شود.
کشورهای غربی انتقادات شدیدی از عملکرد ایران خواهند کرد، اما ایران آنها را تحت عنوان تبلیغات دولت های مخاصم که این کشور را تهدید به تحریم و نیروی نظامی می کنند رد خواهد کرد.
در این شرایط، صدای آفریقای جنوبی به عنوان یک عضو کلیدی شورای حقوق بشر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اظهارات منصفانه و دقیق آفریقای جنوبی درباره وضعیت حقوق بشر ایران به ناظران مستقل کمک خواهد کرد که بدون توجه به ادعاهای دولت به موضوع اصلی تمرکز کنند: کوتاهی حکومت ایران در احترام به حقوق انسانی بنیادین شهروندان خود همچون آزادی بیان و اجتماعات و نیز تضمین عدم شکنجه و دستگیری های خودسرانه.
دولت آفریقای جنوبی حداقل می تواند از ایران مصرانه بخواهد در قبال مردم خود شفاف و پاسخگو باشد. این را هر حکومتی به مردم خود مدیون است.
نیروهای امنیتی ایران چند نفر را در جریان سرکوب های خشونت آمیز اخیر کشتند، و در هر مورد چه احتیاجی به اسفاده از اسلحه بود؟ چه اشخاصی بازداشت شده اند؟ کجا محبوسند؟ چه اتهاماتی به آنها نسبت داده شده است؟ چرا به وکیل مدافع دسترسی ندارند و خانواده هایشان نمی توانند با آنها ملاقات کنند؟ نتیجه تحقیقاتی که حکومت قول داد در زمینه خشونت، شکنجه و آزار انجام خواهد داد که گفته می شود نیروهای امنیتی مرتکب شده اند چیست؟
آفریقای جنوبی در موقعیت ویژه ای قرار گرفته و می تواند ایران را تشویق به اصلاح قوانین ظالمانه ای بکند که برای خاموش کردن آزادی بیان و تبعیض علیه زنان استفاده می شوند.
و از همه مهمتر اینکه آفریقای جنوبی در سال جاری می تواند به ایران فشار آورد به اعدام های افرادی که در سنین نوجوانی مرتکب جرم شده اند پایان دهد. این اعدام ها نقض قوانین بین المللی و تعهدات ایران است.
مردم معمولی ایران خواهان تغییر همه اینها هستند و یک فرمان قضایی به تنهایی می تواند همه آنها را متوقف کند.
آفریقای جنوبی روابط بازرگانی نزدیکی با ایران دارد. شاید این بتواند چگونگی اظهارات مکس سیسولو رئیس مجلس آفریقای جنوبی را در اوایل ماه جاری هنگام ملاقات با منوچهر متکی وزیر خارجه ایران روشن کند.
سیسولو (به گونه حیرت انگیزی) گفت که «آفریقای جنوبی همواره به انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک الگو نگریسته است».
اینگونه اظهارات اعتماد به نفس ایران را نسبت به جامعه بین الملل افزایش می دهد، به خصوص به دنبال «پیروزی» محمود احمدی نژاد در انتخابات به شدت جنجالی سال 2009.
نشست ژنو در فوریه این فرصت را به آفریقای جنوبی می دهد تا موضع خود را روشن کرده، و ثابت کند که صرفنظر روابط ارزشمندش با حکومت ایران حاضر نیست سابقه حقوق بشر ایران و رنج های مردمش را نادیده بگیرد.
ویتسون مدیر بخش خاورمیانه در دیده بان حقوق بشر است.
