(بیروت) – دیده‌بان حقوق بشر امروز گفت ممنوعیت واردات بعضی از واکسن‌های کووید۱۹ را به علت تولید آنها در آمریکا و انگلیس توسط رهبر ایران حق سلامت ایرانیان را به شکل جدی مورد تهدید قرار می‌دهد و می‌تواند دسترسی آنها به داروهای حیاتی را مختل سازد. ایران در میان ۱۰ کشور اول جهان از لحاظ تعداد مرگ ناشی از کووید۱۹ است.
در روز ۸ ژانویه ۲۰۲۱ آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در یک سخنرانی گفت «واردات واکسن‌های [کووید۱۹] آمریکایی و انگلیسی به کشور ممنوع است». در توییتی که سپس به دست توییتر پنهان شد، خامنه‌ای ادعا کرد که واکسن‌های ساخت آمریکا یا انگلیس «کاملاً غیرقابل اعتماد هستند. بعید نیست آنها بخواهند ملت‌های دیگر را آلوده کنند». بعد از این اظهارات حدود ۲۰۰ نماینده مجلس هم خواهان ممنوعیت واردات واکسن‌های کووید۱۹ ساخت آمریکا، انگلیس، و فرانسه شدند.
تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ایران در دیده‌بان حقوق بشر گفت «ایرانیان حق دارند در اولین فرصت ممکن به واکسن‌های امن، کارا، و مقرون به صرفه کووید۱۹ دسترسی داشته باشند». او اضافه کرد «تصمیم درباره انتخاب کدام واکسن برای مردم باید بر اساس اصول سلامت عمومی و حقوق بشر گرفته شود و نه محاسبات محض سیاسی».
ایران گفته‌است که کشور در تسهیلات کووکس شرکت میکند که طرحی از سوی سازمان بهداشت جهانی، گاوی(اتحاد واکسن)، و ائتلاف برای طرح‌های آمادگی پاندمی(سپی)، برای کمک به کشورهای با درآمدهای پایین و متوسط در راه دسترسی به واکسن است. ایران اولین مرحله آزمایش انسانی روی واکسنی تولید داخل را در دسامبر ۲۰۲۰ آغاز کرد.
پیش از این عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی ایران، گفته بود که بانک‌های کره جنوبی که میزبان سرمایه‌های فریزشده ایران هستند به خاطر نگرانی از مصادره پول توسط آمریکا حاضر به تضمین انتقال پول به کووکس نشده‌اند. همتی در ۲۸ دسامبر گفت که بانک‌ها مجوز آمریکا برای انتقال پول را دریافت کرده‌اند. به گفته همتی ایران ۲۴۴ میلیون دلار برای واردات اولیه ۱۶.۸ میلیون دوز واکسن از کووکس خواهد پرداخت.
پژوهش دیده‌بان حقوق بشر در ۲۰۱۹ به این نتیجه رسید که گرچه دولت آمریکا معافیت‌هایی برای واردات بشردوستانه در رژیم تحریم‌هایش ایجاد کرده است اما تحریم‌های گسترده آمریکا علیه بانک‌های ایرانی به همراه مواضع تهاجمی مقامات آمریکایی به شدت توانایی ایران برای تأمین مالی چنین واردات بشردوستانه‌ای را محدود کرده است. دیده‌بان حقوق بشر پیش از این از تمامی طرف‌های ذی‌نفع خواسته است که تضمین کنند که ساکنان ایران بتوانند دسترسی سریع، بدون مانع، و برابری به واکسن‌های امن، کارا، و مقرون به صرفه کووید۱۹ داشته باشند.
ماده ۱۲ میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی که ایران از اعضای آن است، حق همگان به استفاده از «بهترین حال سلامت جسمی و روحی ممکن‌الحصول» را به رسمیت می‌شناسد. کشورها باید «منفرداً و از طریق همکاری و تعاون بین‌المللی به ویژه در طرح‌های اقتصادی و فنی، با استفاده از حداکثر منابع موجود خود» برای تحقق کامل حق سلامتی گام بردارند.
بر اساس همان ماده کشورها باید برای «پیشگیری و معالجه بیماری‌های همه‌گیر، بومی، حرفه‌ای، و سایر بیماری‌ها» گام‌هایی کارآمد بردارند. کنترل بیماری‌ها نیازمند «پیاده‌سازی یا تقویت برنامه‌های ایمنی و دیگر راهبردهای کنترل بیماری‌های واگیردار» است.
سپهری‌فر گفت «حرکت مقامات ایران در سیاسی کردن تهیه واکسن غیرمسئولانه و خطرناک است». او اضافه کرد «به جای استفاده از بحران سلامتی جهانی برای پیشبرد ایدئولوژی سیستم، مقامات ایران باید متعهد شوند که به جان ایرانیان و حق آنها به سلامتی در جرین این پاندمی مخرب اولویت دهند».
