Ik heb het opgegeven om alsmaar te proberen een in memoriam te schrijven voor de 368 mensen die vandaag exact een jaar geleden om het leven zijn gekomen tijdens de boottragedie in Lampedusa, een Zuid-Italiaans eiland. Woorden schieten tekort om hun dapperheid te beschrijven, hun strijd te eren en hun geliefden te steunen. Ik ben hiervoor niet welbespraakt genoeg, en de foto’s van rijen van doodskisten, vooral de kleine doodskisten van kinderen, houden mijn gedachten in hun greep. Anderen zullen een toespraak geven op deze herdenkingsdag.
De slachtoffers waren zo wanhopig Europa om te bereiken dat zij vanaf Noord-Afrika besloten de Middellandse Zee over te steken. Drieënveertig overlevenden en familieleden van slachtoffers zijn in Lampedusa bij elkaar gekomen om hun geliefden te herdenken. Dit is mogelijk gemaakt door Comitato 3 ottobre, een non-profit organisatie die geld heeft ingezameld om hen over te laten komen vanuit de verschillende Europese landen waar ze nu verblijven.
Fanus, een jonge vrouw uit Eritrea die na de ramp bij Lampedusa asiel kreeg in Zweden, zal ook aanwezig zijn bij de herdenkingsbijeenkomst. Haar ervaring van een zware reis, onjuiste behandeling bij binnenkomst in Italië, en wanhopige pogingen om het noorden van Europa te bereiken, is een verhaal dat maar al te vaak voorkomt. Martin Schulz, de voorzitter van het Europees Parlement; Federica Mogherini, Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken en binnenkort minister van Europese Buitenlandse Zaken; Laura Boldrini, voorzitter van de Italiaanse Tweede Kamer; en Angelino Alfano, de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, zullen ook aanwezig zijn.
Als reactie op deze tragedie van een jaar geleden hebben de Europese Commissie en de EU-lidstaten toegezegd dat ze meer zullen doen om doden op zee te voorkomen. Een werkgroep werd opgezet, en er werden vergaderingen gehouden. Maar het was Italië dat in zijn eentje een enorme reddingsoperatie op touw zette, Mare Nostrum, waarmee 91.000 mensen in veiligheid werden gebracht. Ondanks deze inspanningen zijn er sinds januari zeker 3.000 vrouwen, mannen en kinderen gestorven in de Middellandse Zee.
Italië is van plan operatie Mare Nostrum in November te beëindigen. Het Europese grensbureau Frontex is nu bezig met het werven van financiële steun en materieel van EU-lidstaten, maar hun primaire doel is grensbewaking, niet het redden van levens.
Ik ben ervan overtuigd dat de leden van Comitato 3 ottobre de overlevenden zullen bijstaan tijdens deze moeilijke dag. Ik hoop dat de hoogwaardigheidsbekleders de juiste woorden zullen vinden voor hun toespraken.
De belangrijkste manier waarop Europa de slachtoffers zou moeten eren is door concrete maatregelen te treffen. Allereerst moeten EU lidstaten Frontex van de middelen en het mandaat voorzien om mensen op zee, inclusief internationale wateren, te kunnen beschermen. Tot dat gebeurt, moet Italië doorgaan met de operatie Mare Nostrum.
De EU moet veilige juridische procedures voor migranten en asielzoekers creëren, zoals meerdere EU commissarissen al hebben voorgesteld. Er is geen tekort aan ideeën, zoals onder meer het uitbreiden van de nu nog zwaar tekort schietende vluchtelingenprogramma’s, het verstrekken van humanitaire visa, het toestaan van asielaanvragen bij ambassades, en het opzetten van juridische migratieprocedures voor alle soorten arbeiders.
3 Oktober is een van de vele herdenkingen van tragedies op zee in Europa. Alleen een standvastige, oprechte inzet door álle Europese lidstaten kan ervoor zorgen dat er geen nieuwe rampen gebeuren.
