Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της το 2023 ανανέωσαν τις δεσμεύσεις τους για τήρηση και προστασία των δικαιωμάτων, αλλά διαρκώς αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν έμπρακτα αυτές τις δεσμεύσεις, ανέφερε σήμερα η Human Rights Watch στην Παγκόσμια Έκθεσή της 2024.
Οι μεταναστευτικές πολιτικές της ΕΕ έχουν συμβάλει σε θανάτους, βασανιστήρια και κακοποίηση. Τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις και τις διαρθρωτικές διακρίσεις κατά μελών των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων. Η ΕΕ δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει ενεργά τους αυξανόμενους περιορισμούς που επέβαλαν τα κράτη μέλη στο κράτος δικαίου και στην κοινωνία των πολιτών ενώ στην εξωτερική της πολιτική ήταν εμφανής η ύπαρξη δύο μέτρων και δύο σταθμών.
«Υπάρχει ένα ανησυχητικό χάσμα μεταξύ των δεσμεύσεων της ΕΕ και των πρακτικών της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το τίμημα για αυτό το πληρώνουν οι άνθρωποι,» ανέφερε ο Benjamin Ward, αναπληρωτής διευθυντής της Human Rights Watch στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία. «Εάν η ΕΕ φιλοδοξεί στον τομέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων να αποτελέσει τον φάρο σε έναν ταραγμένο κόσμο, οφείλει να δώσει προτεραιότητα στα δικαιώματα έμπρακτα, και όχι μόνο επί χάρτου».
Στην 34η έκδοση της Παγκόσμιας Έκθεσης για το 2024, έκτασης 740 σελίδων, η Human Rights Watch κάνει μία ανασκόπηση της εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε πάνω από 100 χώρες. Στην εισαγωγική της έκθεση, η Εκτελεστική Διευθύντρια Tirana Hassan ανέφερε ότι το 2023 ήταν ένα σημαδιακό έτος όχι μόνο σε σχέση με την καταστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις φρικαλεότητες που διαπράγησαν σε πολέμους, αλλά και την επιλεκτική αγανάκτηση και συναλλακτική διπλωματία των κυβερνήσεων με βαρύτατο τίμημα για τα δικαιώματα όσων δεν διαμορφώνουν την κατάσταση. Πρόσθεσε, όμως, ότι υπάρχουν και ελπιδοφόρα σημάδια, που δείχνουν την δυνατότητα διαφορετικής πορείας, και καλεί τις κυβερνήσεις να τηρούν με συνέπεια τις υποχρεώσεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα
Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι συρρέουν στα σύνορά της, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της ενίσχυσαν τα κατασταλτικά αποτρεπτικά μέτρα και τις συμμαχίες με χώρες που ασκούν βία. Περισσότεροι από 2.500 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στη θάλασσα ενώ προσπαθούσαν να φτάσουν στην ΕΕ, γεγονός που ανέδειξε τις θανάσιμες συνέπειες της προσέγγισης της ΕΕ όσον αφορά τη μετανάστευση δια θαλάσσης.
Κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Πολωνίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Λιθουανίας και της Λετονίας, επιδόθηκαν σε παράνομες επαναπροωθήσεις στα εξωτερικά σύνορα. Η Μάλτα και η Ιταλία διευκόλυναν τις συλλήψεις στη θάλασσα από τις δυνάμεις της Λιβύης, ενώ τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ενέτειναν τη συνέργεια τους ακόμα περισσότερο σε καταχρηστικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων των βασανιστηρίων κατά μεταναστών και προσφύγων που επεστράφησαν στη Λιβύη. H Ιταλία υπέγραψε συμφωνία με την Αλβανία για την κράτηση, στο έδαφός της, ατόμων που διασώθηκαν στη θάλασσα από ιταλικά πλοία, συμπεριλαμβανομένων αιτούντων άσυλο.
Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες για τη μείωση των δημοκρατικών ελευθεριών και τη συρρίκνωση του χώρου της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ουγγαρία και η Πολωνία εξακολουθούν να βρίσκονται υπό εποπτεία επί τη βάσει του άρθρου 7 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω της μη τήρησης των αξιών της ΕΕ από πλευράς των κυβερνήσεών τους. Ωστόσο, παρά την πίεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της κοινωνίας των πολιτών, τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έλαβαν αποφασιστικά μέτρα κατά των δύο αυτών χωρών. Ενώ οι εκλογές του Οκτωβρίου στην Πολωνία παρέχουν κάποιες προοπτικές μεταρρύθμισης, η δέσμευση της ΕΕ παραμένει ζωτικής σημασίας, ώσπου να πραγματοποιήσει αλλαγές η νέα κυβέρνηση, ανέφερε η Human Rights Watch.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν ανταποκρίθηκαν επαρκώς στην ανησυχητική τάση κρατών μελών της, πέραν της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, να επιβάλουν αδικαιολόγητους περιορισμούς στην κοινωνία των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Αντ’ αυτού, οι νομοθετικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ, όπως η «Δέσμη Μέτρων για την Προάσπιση της Δημοκρατίας», εγείρουν περαιτέρω ανησυχίες για τον δυνητικό στιγματισμό και τις ανασταλτικές επιπτώσεις στην κοινωνία των πολιτών εντός και εκτός συνόρων.
Μετά από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και τις επακόλουθες εχθροπραξίες στη Γάζα, αυξήθηκαν τόσο ο αντισημιτισμός όσο και η Ισλαμοφοβία στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, οι αντιδράσεις των κρατών μελών της ΕΕ ήταν ανεπαρκείς, ενώ κάποια κράτη επέβαλλαν επιπλέον μέτρα που εισάγουν διακρίσεις, καθώς και καταχρηστικά μέτρα, σε άτομα που προσδιορίζονται ή θεωρούνται ως Άραβες, Παλαιστίνιοι και Μουσουλμάνοι, συμπεριλαμβανομένων όσων κρατών πιέζουν για πιο αυστηρές μεταναστευτικές πολιτικές.
Οι οργανισμοί προάσπισης δικαιωμάτων της EE και του Συμβουλίου της Ευρώπης ανέφεραν αύξηση των διακρίσεων κατά περιθωριοποιημένων κοινοτήτων, αλλά τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες των Ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες αυτές.
Δεδομένα της ΕΕ από τον Ιούνιο δείχνουν ότι 95,3 εκατομμύρια άνθρωποι -21,6% του πληθυσμού- «εκτέθηκαν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού» κατά τη διάρκεια του 2022, με αποτέλεσμα να είναι ακόμα πιο δύσκολο για αυτούς να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους. Κατά το 2023 υποχώρησαν οι υψηλές τιμές του πληθωρισμού του προηγούμενου έτους, και μειώθηκε ο αντίκτυπος της κρίσης του κόστους διαβίωσης, εν μέρει ως αποτέλεσμα των κατά τόπους κυβερνητικών μέτρων ελάφρυνσης. Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επισήμανε επιπλέον τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι περιθωριοποιημένες ομάδες κατά την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την άσκηση των δικαιωμάτων τους, συμπεριλαμβανομένων των αστέγων, Ρομά, ατόμων με αναπηρία και μονογονεϊκών οικογενειών, - κυρίως με γονέα γυναίκα.
Η αυξανόμενη εντύπωση ότι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά στιγμάτισε την εξωτερική πολιτική της ΕΕ για το 2023. Προς τιμήν της, η ΕΕ διατήρησε την υποστήριξή της στην Ουκρανία και τις προσπάθειες λογοδοσίας για τα εγκλήματα πολέμου και άλλες κατάφορες παραβιάσεις στην Ουκρανία εκ μέρους των ρωσικών δυνάμεων μετά την ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στη χώρα. Ωστόσο, η θέση της ΕΕ για τη σύγκρουση στη Γάζα και το Ισραήλ δεν ανταποκρίθηκε στις εκκλήσεις για λογοδοσία για εγκλήματα που διαπράχθηκαν από αμφότερες τις πλευρές.
Η συμφωνία της ΕΕ με την Τυνησία, στην οποία υποσχέθηκε οικονομική στήριξη με αντάλλαγμα τη συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης παρά τους σοβαρούς κινδύνους για πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, υπήρξε δηλωτική της όλο και πιο συναλλακτικής διπλωματίας της, η οποία οδηγεί σε αποσιωπήσεις καταστάσεων ή στην υποστήριξη καταχρηστικών κυβερνήσεων με τη μάταιη ελπίδα βραχυπρόθεσμων κερδών. Η ΕΕ ανέλαβε ηγετικό ρόλο σε σημαντικά ψηφίσματα στο Συμβούλιο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ αλλά απέτυχε να επιμείνει στην ανανέωση της εποπτείας της Λιβύης ή στη στήριξη οποιασδήποτε συνέχισης μίας καταδικαστικής έρευνας για την Αιθιοπία.
